Àwọn òògùn olóró àti ewu wọn 1| Ibrahim Abdul-Azeez & Lateef Adeleke
Lámèétọ́: Raji Lateef
Olóòtú: Taofeeq Adebayo
Òsùbà àwòrán: gabriel12/Shutterstock
Òògùn olóró (hard drugs) máa ń sáàbà túmò̩ sí àwo̩n òògùn tí ó léwu tí ó sì le sokùnfà kí èèyàn gbára lé wo̩n. Òògun bíi ẹroíìnì (Heroin) àti kokéènì (cocaine) le ju àwo̩n òògùn tí a fi ojú lílẹ ̣wò lo̩ bíi igbó. Sùgbọ̀n sá o, lìlò ọ̀rọ̀ àpéjúwe “líle” àti “lílẹ” fún òògùn olóró kò níí ìfe̩sè̩rinlè̩ òfin tàbí ìmò̩ òògùn. Àwo̩n òògùn yíì ní agbára láti se okùnfà àwo̩n ìpalára àfojúrí àti ti ajẹmọ-ọpọlọ.
Àwo̩n òògùn líle ní agbára tó n sọ́ wọ́n di bárakú fún ènìyàn. Àpe̩e̩re̩ wo̩n nì: kokéénì (cocaine), opiéèti [opiates] (aidirokọ́dọ̀n [hydrocodone], àti mọfììn [morphine]), bẹnsodiasifíìnì [benzodiazephines] (diasipáàmù [diazepam], lọrasipáàmù [lorazepam]), mẹtamfẹtamíìnì [methamphetamine], ògógóró, nikotíìnì [nicotine].
Èrò lóríi bí àwo̩n ènìyàn ṣe ń so̩ òògùn olóró di bárakú kò tíì yé ò̩pò̩ ènìyàn. Sísò̩ òògùn di bárákú jé̩ ààrùn tó ṣòro kojú nítori àbùdá ìṣàwárí àti lílo irú òògùn bẹ́ẹ̀ lọ́nàkọnà tàbí ìṣòro àtikápá àìlè kóra ẹni níjàánu lórí lílo àwọn òògùn bẹ́ẹ̀ láìbíkítà àwọn aburú tó lè gbẹ̀yìn irú ìsesí bé̩è̩. Àtúnlò òògùn kan nígbàdégbà lè fa ìyípadà ìṣesí o̩po̩lo̩ tí yóò sì dènà agbárá ìkóra eni níjanu fún e̩ni tí òògùn ti di bárakú fún ní gbogbo ìgbà tó bá ti ní ìmọ̀lára tàbí tí ẹ̀mí ẹ̀ bá ti fà sí àtilo òògùn bẹ́ẹ̀. Àwọn ìyípadà ìṣesí ọpọlọ bẹ́ẹ̀ lè máa wáyé nígbàdégbà. Ìdí nìyí tí ìkúdùn òògùn fi jé̩ ààrùn tó se ni láàánú nítorí ó jẹ́ àrùn onífàsẹ́yìn.
Síbè̩síbè̩, a kò ṣàìlè rí àwo̩n àbùdá àbímó̩, ajẹmọ́-agbègbè, àti ajẹmọ́-ìdàgbàsókè tó jé̩ ò̩pò̩ lára àwo̩n àbùdá tí ó máa ń fa ìkúdùn òògùn. Bí ènìyàn bá ti ní àbùdá tó léwu yìí sí, be̩e̩ ni ipá àti so̩ òògùn di bárakú yóò se pò̩ sí fún irú e̩ni bé̩è̩.
Lílo òògùn olóró máa ń fa ò̩pò̩ ìpalára tó lágbára. Lára ìpalára bẹ́ẹ̀ ni ìlóró [ì-ní-oró] (toxicity) òògùn nínú ara. Ìlóró òògùn jẹ́ ìjẹyọ àwo̩n ìpalára alágbára ajẹmọ́-òògùn lára, èyí tí o le pada bèèrè fun ìjáwó̩ nínú òògun láìtó̩jó̩ tàbí dídí ìwò̩n ìlòo wọn kù.