Ọ̀gbààyègbéwọ̀n (matter) | Samuel Awẹ́lẹ́wà

Kí ni à ń pè ní ọ̀gbààyègbéwọ̀n (matter)?  Ohun tí ò gba ààyè tí ó sí gbé ìwọ̀n ni à ń pè ní ọ̀gbààyègbéwọ̀n.

Fùn àpẹẹrẹ, bí a bá da omi sìnú abọ́ ófífo, omi yóò gba ààyé nínú abọ́ náà. Bàkàn náà, yóò fi kún ìwúwo (weight) abọ́ yìí.  Nítorí náà omi jẹ́ àpẹrẹ ọ̀gbààyègbéwọ̀n.

Ọ̀gbààyègbéwọ̀n máa ń  fi ara hàn ní orísǐrísǐ ipò. Àwọn ipò tí ó wọ́pọ̀ jú ni ipò dídì (solid), ipò sísàn (liquid) àti ipò gáàsì (gas).

Omi nìkan lè fi ara hàn ní ipò mẹ́ẹ̀tẹ̀ẹ̀ta yí. Yìnyín (èyí tíí ṣe omi tí ìgbóná (temperature) rẹ̀ kò tó sẹ́síọ̀sì òdo (0 degree Celsius)) jẹ́ ọ̀gbààyègbéwọ̀n ní ipò dídì.  Omi tí à ń mu àti èyí tí a fi ń fọ aṣọ jẹ́ ọ̀gbààyègbéwọ̀n ní ipò ṣíṣàn. Nígbà tí a bá gbe omi sórí iná tí ó sì bẹ̀rẹ̀ sí níí hó, omi abáfẹ́fẹ́rìn (water vapor) tó ń jáde láti inú rẹ jẹ́ ọ̀gbààyègbéwọ̀n ní ipò gáàsí.

Nínú àpẹẹrẹ yìí, a óò ṣe àkíyèsí pé bí ohunkóhun bá ṣe gbóná tàbí tútù sí, ni yóò sọ ipò ọ̀gbààyègbéwọ́n tí ohun naa yoo wà.

Nípa òǹkọ̀wé

Samuel Awẹlẹwa jẹ́ akẹ́kọ̌gboyè nipa ẹ̀kọ́ Físíìsì ní Fásitì Ibadan.

Lámèétọ́ (Proofreader): Ẹ̀ríìfẹ́ Mofólúwawò